معرفی20 نژاد مهم اسب در ایران و جهان

مدت زمان مطالعه : حدود 15 دقیقه 

امروزه بیش از ۳۰۰ نژاد گوناگون اسب در جهان معرفی شده است. قصد داریم در این مطلب شما را با چند نژاد مهم اسب در دنیا و نژاد های اصیل ایرانی آشنا کنیم.

آشنایی با اسب اصیل ایرانی ( اسب عرب ایران – اسب نسایی )

خصوصیات: سر کوچک و سبک، گوش ها کوتاه، پیشانی صاف یا کمی برجسته، گردن بلند و کمانی، فاصله زیاد بین چشم ها، فک عمیق، پشت کوتاه، کپل افقی و دم پر پشت و در هنگام حرکت بالا، قلم ها کوتاه، استقامت زیاد در مسیرهای طولانی.

– اگر به این نکته مهم توجه کنیم که این تیپ از اسب عرب فقط مخصوص ایران بوده و برعکس اسب های دارای خون مصری و آمریکایی و … در جای جای زمین، یافت نمی شود، ارزش و اهمیت حفظ این گنجینه تاریخی را بیشتر خواهیم دانست.
– موفقیت کشورهای تولید کننده اسبان عرب زیبایی امروزی در آن است که اسب هایی تولید می کنند که از لحاظ زیبایی، دیگران توان تولید آنها را ندارند. ما هم قدر داشته هایمان را داشته باشیم و گوهرهایی تولید نماییم که قدرت، سرعت، استقامت و زیبایی را همزمان دارند و دیگران از داشتن آن محرومند. بی شک آینده متعلق به کسانی است که بازار بی رقیب جهانی را در انحصار خود خواهند داشت.

نژادهای قدیمی اسب ایران اسب قدرتمند نسایی را تشکیل دادند.
– اسب نسایی از غرب ایران به بین النهرین و سپس عربستان و دیگر ممالک عربی برده شد.
– با توجه به نبود اسب در صحاری عربستان و مصر، اسب های برده شده اهمیت و قدر و منزلت خاصی داشتند و در نزد روسای قبایل به بهترین نحو نگهداری و پرورش یافتند.
– قبیله های عرب تعصب خود بر روی تبار قبیله ای را در مورد اسب های ارزشمند و زیبایشان نیز حفظ کردند و با توجه بسیار به تکثیر و پرورش آنها پرداختند و تیره های مختلف اسب عرب پدید آمد.
– توجه به شکوه و زیبایی خیره کننده هر اسب که برتری مالک آن را ثابت می کرد، انتخاب جهت بهبود نژاد را به سمت گزینش اسب های زیباتر و ظریف تر برد.
– از طرفی نیاز به استفاده در شرایط سخت بیابان های بی آب و علف، انتخاب اسب های قویتر و با استقامت بیشتر را لازم نمود.
– بدین ترتیب اسب عرب با زیبایی هر چه تمام تر و قدرت بالا در طی قرن ها به صورت نژادی ارزشمند درآمد.
– نقش اعراب و قبایل مختلف آن در ایجاد این نژاد با ارزش و محبوب انکار ناپذیر می باشد.
– در جریان جنگ های صلیبی، اروپاییان با این اسب توانا و زیبا آشنا شدند و شهرت آنان به قدری شد که حتی هر اسب شرقی را عربی خطاب می کردند. پس از این دوران اسب های عرب به اروپا راه یافتند.

– در سال های پس از جنگ جهانی دوم اصلاحات فراوانی بر روی نژاد اسب عرب صورت گرفت و بیشتر به سمت گزینش اسب های زیباتر و ظریف تر حرکت نمود. در این مسیر بخش قابل توجهی از توان اسب عرب که شامل قدرت آن نیز می شد، کمرنگ شده و زیبایی مخصوصا” سر پر اهمیت تر گشت.
– نقش قبایل عرب ساکن ایران در بهبود این نژاد و اهتمام فراوانی که در نگهداری و پرورش این نژاد داشته اند بسیار ارزشمند بوده است.
– اسبی که امروزه در دنیا به نام عرب ایرانی مطرح است، از سرشاخه های قدیمیترین اسب های خالص عرب می باشد که در نتیجه بهبود نژادی قبایل عرب، اسبان ارزشمندی به دست آمدند. این گروه، خصوصیات اسبان عرب باستانی را بیش حفظ کرده اند و دست نخورده تر باقی مانده اند.

– نحوه اصلاح نژاد و پرورش این اسب ها، تولید اسب های مرغوبی را باعث شد که هم در زیبایی و تناسب و هم در توان و قدرت نمونه بودند. این گروه که به نام اسب عرب ایرانی معروف می باشد، با وجود همه ضربه هایی که دیده همچنان تا روزگار ما باقی مانده است و از ذخایر ارزشمند ژنتیکی کشورمان محسوب می شود. هر چند که ورود خون اسب های عرب وارداتی طی سالیان گذشته، تعداد زیادی از جمعیت این ذخیره ارزشمند را به شدت از خلوص تاریخی خود خارج نموده است، اما توجه به ارزش واقعی این اسب های تاریخی طی سال های اخیر، امیدواری به حفظ آنها را زنده کرده است.
– هنوز هم می توان اسب های بی نظیر عرب ایرانی را که هم از نظر زیبایی مثال زدنی هستند و هم از نظر قدرت، سرعت و استقامت نمونه، در گوشه و کنار ایران زمین پیدا کرد.

معرفی اسب ترکمن

ویژگی های اسب ترکمن : استخوان پیشانی باریک,جدوگاه معلوم صورت کشیده,فاصله دوگوش زیاد,پوست ظریف و موی نرم,گوشها نسبتا بلند,کاکل و یال کم پشت ,چشمها دو طرف استخوان صورت,فاصله دو فک مناسب با اندام اسب,رنگ قالب کهر و کرنگ,اتصال سر و گردن ظریف و متحرک ,عضلات گردن ظریف و متناسب,گردن مستقیم,اتصال گردن و سینه ظریف,سینه در طول رشد کرده,منخرین بسته,لبها آویزان ,کمر بلند,کپل افتاده,دخ کم پشت و اتصال دم بالا,عضلات شلوار و ران متناسب ,قلم ها بلند و نسبتا باریک,بخلق بلند نسبتا باریک,شکم آهویی,اتصال شکم به کپل متحرک,قد۱۵۵,
مناطق: ترکمنستان و دریای خزر ترکمن صحرا,اصفهان,تهران,خراسان

نژاد های مطرح اسب  در ایران :

ردیف	نام اسب	مامن اصلی اسب	جمعیت نژادی	قد
1	اسب عرب	خوزستان	5000ـ2500	148
2	اسب ترکمن	ترکمن صحرا	2000	155
3	اسب کردی	کردستان	1000ـ500	145
4	اسب‌ خزر	سواحل خزر	400	120
5	اسب طالشی	هشتپر	40000	140
6	اسب قره باغ	پارس‌آباد مغان	100	142
7	سیستانی	سیستان	50	140

8                دره شوری                                فارس

 اسب دره شوری

دره شوری نام ایلی از ایل دره شوری که ایلی ترک زبان در استان فارس و جنوب استان اصفهان است می‌باشد .همچنین نام یکی از طوایف ایل بزرگ قشقایی و همچنین نام یکی از نژادهای اصیل اسب پرشین عرب که در طایفه دره شوری از ایل قشقایی پرورش می‌یابد و از اصیل‌ترین اسب‌های دنیا می‌باشد. به علت کوچ‌های مداوم و عبور از مناطق مختلف با آب و هوای مختلف و استفاده از اسب به عنوان اصلی‌ترین ابزار، اقدام به تولید این نژاد در این ایل شد به همین خاطر نام اسب دره شوری برای همیشه روی این اسب قرار گرفت.
اسب دره شوری با توجه به اینکه اسب ایلات کوچ نشین قشقایی بوده ،نیازمند استقامت زیاد ،نرمی لازم جهت سوارکار واستحکام اجزای بدنی بوده است وبا توجه به این موارد اصلاح نژاد شده است ،بنابراین یکی از بهترین اسب ها جهت سواری آزاد ومسابقات استقامت می باشد از خصوصیات بارز این اسب صورت صاف ،سینه باز ،سروگردن عالی ،با دمی افراشته ،بدنی قوی با رنگ های کهر وکهر طلایی میباشد قداسب به مراتب بلندتر ازاسب عرب می‌باشد.
بطور کلی اسب دره شوری بسیار زیبا وخوش اندام میباشد اما بطور ویژه زیبای این اسب ها برای مالکان  اهمیت بیشتری داشته وبه همین دلیل اسبان دره شوری ،زیبایی منحصر به فردی نیز داشته اند واین نکته نیز دراصلاح نژاد آنها مورد تئجه قرار میگرفته است

خصوصیات و ویژگی ها های اسب دره شوری :

به لحاظ ظاهری این اسبها شباهت زیادی به اسب‌های عرب دارند.
از بارزترین علامت‌های ظاهری این نژاد کپل صاف، دمی افراشته، بدنی قوی می‌باشد.
کپل معمولاً کشیده و به سمت عقب می‌باشد و برخلاف اسب‌های عرب که کپلی گرد دارند بیشتر حالت زاویه‌دار می‌باشد.
اسب دره شوری عالی برای ورزش خصوصاً درساژ و پرش می‌باشد.
رنگ غالب این نژاد معمولاً کهر طلائی، کرنگ، سمند و نیله می‌باشد و اسب‌های ابلق و یا سفید دیده نمی‌شود و مشکی خالص در این نژاد به ندرت دیده می‌شود.
قد اسب دره شوری به مراتب بلندتر از اسب عرب می‌باشد.
گوشهای این اسب از اسب عرب بلندتر است.
بطور کلی اسب دره شوری بسیار زیبا می‌باشد. اما به طور ویژه زیبایی این اسب‌ها برای خوانین اهمیت بیشتری داشته است و به همین دلیل اسبان خوانین، زیبایی منحصر به فردی نیز داشته که این نکته نیز در اصلاح نژاد آنها مورد توجه قرار می‌گرفته است.

اسب آمریکایی کوارتر ( horse quarter)
این نژاد آمریکایی بوده و از آمیزش نژادهای عرب، بارب و اسپانیایی به وجود آمده و با آمیزش با اسب‌های اصیل انگلیسی اصلاح یافته‌است. قد متوسط آن حدود ۱٫۵۰ متر است. سر آن کوچک و مثلث شکل است و بدنی عضلانی دارد. سرعت این اسب در مسافت‌های کوتاه بالاست و در مسابقات وسترن و رودئو مورد استفاده بسیار قرار می‌گیرد. تقریباً همهٔ رنگ‌ها در این نژاد دیده می‌شوند.

اسب آپالوسا ( horse appaloosa) ( اسب‌های سرخ پوست )
این نژاد به اسب‌های سرخ پوست معروف است. زیرا برای اولین بار توسط آن‌ها پرورش داده شده‌اند. آپالوسا نیز نامی است که از رودخانه‌ای به نام پالوس، نزدیک یکی از قبایل سرخ پوست گرفته شده‌است.خصوصیت بارز این نژاد لکه‌های رنگی روی بدن آن است. این لکه‌ها به شکل‌ها و رنگ‌های مختلف بر روی زمینه‌هایی با رنگ‌های متفاوت قرار دارند. به همین دلیل اسب‌های این نژاد از نظر ظاهری بسیار متنوع می‌باشند. بلندی جدوگاه این اسب‌ها بین ۱٫۴۲ تا ۱٫۶۳ متر می‌باشد. این اسب دارای سینه‌ای پهن و کمری کوتاه است. یال و دم این نژاد خیلی پر پشت نمی‌باشد.

اسب فالابلا (falabella horse) ( اسب قد پونی – اسب مینیاتوری )
با این که فالابلا از نظر قد پونی محسوب می‌شود، ولی به دلیل ریشه‌های نژادش در لیست اسب‌ها قرار می‌گیرد. این نژاد به احتمال قوی از آمیزش اسب‌های اصیل انگلیسی با شتلندها (shetland) به وجود آمده‌است. قد فالابلا حدود ۷۸ cm است و به نوعی یک اسب مینیاتوری محسوب می‌شود. با این وجود، نسبت به قد کوتاهش از توان بدنی بالایی برخوردار است.

اسب انگلیسی شایر (shire horse)
این نژاد از شمال انگلستان ریشه می‌گیرد و بزرگ‌ترین نژاد اسب است. قد شایرها به ۲ m نیز می‌رسد. وزن آن هم حدود ۱ تن می‌باشد. این نژاد نیز بسیار قدیمی بوده و نام آن توسط سزار هزاران سال پیش در ماجرای جنگ‌های گالی (gaules) آمده‌است. رنگ شایرها معمولاً سیاه بوده، ولی به رنگ کهربایی با لکه‌هایی سفید در پاها یا سر نیز دیده می‌شوند. بدن آن‌ها بسیار عضلانی و قوی است و از آن‌ها برای کشیدن درشکه یا گاری استفاده می‌شد.این نژاد بسیار آرام، مهربان و مطیع می‌باشد.

اسب هانوورین ( horse Hanoverian)

اسبهای هانوورین یا هانووری شناخته شده ترین اسب‌های نژاد خونگرم اروپایی به شمار می‌روند و در ایالات متحده و همچنین در کل جهان به خوبی شناخته شده‌اند. اسب نژاد هانوورین در رشته‌های پرش، درساژ و سه روزه عملکردی بسیار خوب دارد.

بنابراین اگر در فکر خرید اسبی برای سوارکاری حرفه‌ای و شرکت در مسابقات پرش و به ویژه درساژ هستید اسب نژاد هانووری برایتان مناسب است. موفقیت‌هایی که این نوع اسب در رقابتها به دست آورده‌است برتری او را به خوبی نشان می‌دهد. در المپیک سال ۱۹۹۲، ۱۳ مدال به اسب‌های نژاد هانووری تعلق گرفت و ۴ عنوان قهرمانی پی در پی پرورش اسب جهان همراه با ۵ مدال طلا، ۱ نقره و ۲ برنز در مسابقات درساژ و پرش نمایشی در المپیک سال ۱۹۹۶ جایگاه این اسبها را هر چه بیشتر نشان داد. انجمن اسب هانوورین آمریکا در سال ۱۹۷۸ شکل گرفت.

پیشینهٔ نژاد هانووری ( اسب آلمانی )

این نژاد از ایالت نیدرزاکسن واقع در شمال آلمان نشات گرفته‌است که پادشاهی سابق هانووری در آن وجود داشت. در آنجا یک صنعت پر رونق پرورش اسب در شهر [سل] ([Celle]) به مدت تقریباً ۳۰۰ سال وجود داشت. با اینکه نسب نامه اسب هانووری رسماً از سال ۱۸۸۸ آغاز شد، اما نسب نامه‌های دقیق از سالهای سده ۱۷۰۰ میلادینگه داشته شده بود. در اصل تولید نژاد هانووری از آنجا آغاز شد که اسب نژاد تروبرد با مادیان هولشتاینر یا هولستینر (Holsteiner) [جفت] شد تا اسب‌هایی با خصوصیات بهتر برای استفاده‌های نظامی و مزرعه داری تولید شود. اما در سدهٔ گذشته، برنامه‌های تولید نژاد هانووری به سمت تامین نیاز به اسب‌هایی ورزشی برای سوارکاری سوق یافته‌است که باعث شد نژادهای مناسب دیگر اسب نیز به این برنامه وارد شوند. اسب نژاد هانووری مدرن حاصل کار این برنامه‌ها است.

ویژگی‌های اسب هانووری : شیوه راه رفتن اسب نژاد هانووری بسیار با انعطاف است و به طرزی نرم گام بر می‌دارد، یورتمه رفتن او حالت شناوری دارد، و در هنگام تاخت حرکتش سریع، منظم و ریتم دار است. شاید به همین دلیل باشد که این نوع اسب را برای درساژ بسیار مناسب می‌دانند. قد اسب هانووری به ۱/۵۳ تا ۱/۶۲ سانتیمتر می‌رسد. این اسب‌ها اسبهایی قدرتمند و ورزشی هستند و رفتاری کاملاً آرام و متعادل دارند.
مشخصات فیزیکی این نژاد: پشت قوی، بدن و اندام زیبا، حرکات ورزشی سبک و زیبا. بسیار مناسب جهت درساژ. به رنگ‌های شابلوطی، قهوه‌ای، سیاه، سفید و خاکستری وجود دارند.
مشخصات اخلاقی:مهربان و باهوش هستند و یه آسانی به تربیت و تعلیم پاسخ می‌دهند. اغلب دارای خلق و خوی ثابت هستند.

اصیل اسپانیایی (آندالوزین  horse andalusian)

این نژاد قدیمی از منطقه‌ای به نام «اَندَلُس» در اسپانیا ریشه می‌گیرد. قبل از قرون وسطی، این اسب‌ها به دلیل چابکی و نرمی حرکات، در جنگ‌ها بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در قرون وسطی، به دلیل سنگینی سلاح‌های جنگی، اسب‌های درشت هیکل تر ترجیح داده می‌شدند تا این که با رنسانس نرمی و سبکی حرکات این اسب‌ها دوباره مورد توجه قرار می‌گیرد. امروزه از این نژاد به خصوص در نمایش‌ها و سیرک‌ها استفاده می‌شود.بلندی این اسب‌ها بین ۱٫۵۵ تا ۱٫۶۵ متر است و معمول ترین رنگ آن‌ها خاکستری است. رنگ آن‌ها با بالا رفتن سن به تدریج روشن تر می‌شود. پال اسبان اصیل اسپانیایی بلند و حالت دار است.فریزین (friesian)فریزین از جمله قدیمی ترین نژادهای اسب هاست.
استخوان‌های سه هزار سالهٔ آن در اروپا در هلند کنونی یافته شده‌اند. ابتدا از فریزین برای کشیدن گاری استفاده می‌شد. در قرون وسطی به دلیل ظاهر و وقار و حرکات شاهانه اش در دوئل برای از رو بردن حریف استفاده می‌شد.قد متوسط فریزین بین ۱٫۵۵ تا ۱٫۶۵ متر است. بعضی ار فریزین‌ها به ۱٫۷۵ متر نیز می‌رسند. رنگ آن‌ها همیشه سیاه یک دست است، مگر در صورت آمیزش. به همین دلیل به مروارید سیاه معروفند. پال و دم آن‌ها نیز مشکی، بلند و مجعد یا حالت دار است. حرکات این اسب، به خصوص به هنگام یورتمه بسیار با وقار است. رفتار این اسب‌ها به طلا معروف است، زیرا بسیار قابل اعتماد هستند و به صاحب خود دلبستگی زیادی دارند. همچنین در بسیاری از مسابقات مثل درساژ بسیار خوب عمل می‌کنند .

اسب نژاد آخال تِکِ ( اسب طلایی )

آیا تاکنون واژه «آخال تِکِ» به گوشتان خورده است؟ آخال تِکِ نژادی از اسب است که در ترکمنستان پرورش داده شده و نماد ملی این کشور آسیایی به شمار می رود.
این اسب ها قدهای بسیار بلند، بین ۱۴۵ تا ۱۶۵ سانتی متری و رنگ های براق دارند که همین مسایل باعث شهرت بسیار آن ها در سراسر دنیا شده است. با اینکه آخال تک در رنگ های توسی، سیاه، سفید، قهوه ای، کهر و طلائی وجود دارد، اما بیشترین جذابیت و زیبایی را در رنگ های روشن به ویژه طلایی آن ها می توان دید.

اسب کاسپین (خزری)

شواهدی مربوط به وجود یک اسب سواری اولیه و همچنین اسبی که متفاوت با اسبهای هند و اروپایی باشد در دست است. محققان سالها از وجود نقش یک اسب کوچک روی حجاریها در ایران آگاه بودند اما طراحان اغلب این طور تفسیر می‌کردند که حجاری اسبهای کوچک به دلیل کمبود جا بوده‌است. در بعضی از موارد این امر ممکن است دلیلی برای به تصویر درآوردن اندازه‌های متفاوت باشد، همان طور که این روش گاهی برای تمیز موقعیت دو یا چند تصویر به کار می‌رفته‌است ولی به ندرت در یک حجاری در مورد تندیس‌ها یا حیوانات رزمی که دارای اندازه‌های کاملاً متفاوت هستند به کار گرفته شده‌است. تخت جمشید و دارابگرد نمونه‌هایی عالی از مورد آخر هستند. در حجاریهای تخت جمشید اختلاف اندازه بین اسب نیسایی و اسبهای کوچک لیدیایی به ۸/۲۱ سانتی متر می‌رسد. باتطابق این مقدار با اندازه‌های طبیعی، اختلاف قد این دو اسب ۴۰ سانتی متر است. در حجاریهای دارابگرد که از زمان ساسانیان به جا مانده نیز اختلاف بین اندازه این اسبها در همین حد بوده‌است اسب خزر به لحاظ ظاهری، تناسب اندام یک اسب بزرگ را دارد برخلاف بسیاری از پونیها که دارای دست و پای کوتاه و تنه درشت می‌باشند، دقیقاً یک اسب مینیاتوری است که شناخت آن از روی عکس و تصویر به راحتی امکان پذیر نیست و از آن جا شناخت زیادی با اسب نژاد عرب دارد، باید آن را در کنار یک شاخص قرار داد تا بتوان آن را تشخیص داد.

سر کوچک، چشمها درشت و برجسته، پیشانی کمی محدب و گوشها کوچک است. پوزه آن‌ها معمولاً کوچک و دارای منخرین باز هستند. گردن آن‌ها معمولاً قوس دار، باریک و دارای تناسبی مطلوب می‌باشد. یال و دم پر پشت و زیبا، کمر تا حدودی کشیده و بدن آن‌ها تقریباً باریک است. اندام حرکتی در عین ظرافت دارای استخوان بندی بسیار قوی و محکمی می‌باشد. دارای سم بسیار سفت و بیضی شکل است که احتیاج به نعل بندی ندارد. از نظر رنگ این نژاد به رنگ‌های سفید، سیاه، نیله یا خاکستری، کرنگ، کهر همانند رنگ کرنگ می‌باشد فقط یال، دم، دست و پا سیاه می‌باشد. سمند که همانند رنگ طلایی است فقط موهای یال، دم و قسمت‌های پایینی دست و پا سیاه‌است. در این نژاد تا کنون اسب ابلق دیده نشده‌است. قد اسب خزر کمتر از ۱۲۰ سانتیمتر است.

• اسب خزر فاقد Parietal Crest در جمجمه خود می‌باشد.
• استخوان کتف در اسب خزر پهن تر از سایر نژادهای ایرانی بوده و بیشتر به استخوان کتف نشخوار کنندگان شبیه‌است.
• متاکارپ و متاتارس اسب خزر نسبت به قد حیوان بلند تر و باریک تر می‌باشد.
• شش مهره اولی سینه‌ای دارای تیغه پشتی دراز تر نسبت به سایر نژادها می‌باشند و به خاطر همین اختلاف، جدوگاه در اسب خزر بسیار بالاتر از کپل قرار می‌گیرد.
• سم اسب خزر باریک و بیضی شکل و بیشتر شبیه به سم Equus Asinus است تا شبیه سم.

اسب بارب (Barb horse)

این نژاد بسیار قدیمی می‌باشد و از آفریقای شمالی ریشه می‌گیرد. به این نژاد پیرامون دو هرار سال پیش در کتاب‌های رومی اشاره شده‌است. از آن زمان تعداد زیادی بارب به اروپا به خصوص انگلستان برده شد. ریشهٔ بسیاری از نژادهای امروزی از جمله اصیل اسپانیایی به نژاد بسیار قدیمی بارب‌ها بر می‌گردد. از این اسب امروزه برای اصلاح اژاد بسیار استفاده می‌شود.

اسب‌های این نژاد دارای سری بلند، گردنی متوسط و شانه‌هایی پهن هستند. موهای یال و دم این اسب‌ها پرپشت بوده و سم‌های آن‌ها سخت می‌باشند. قد متوسط آن‌ها حدود ۱٫۵۵ متر است. رنگ آن‌ها نیز معمولاً خاکستری، کهربایی، کهربایی تیره و سیاه می‌باشد. بارب‌ها اسبانی آرام، شجاع، مقاوم و سریع هستند، به همین دلیل از آن‌ها خیلی در مسابقات غیر دو استفاده می‌شود. این حیوان در شرایط بیابانی بسیار مقاوم است.

منبع:     www.myboostan.com