کنترل سالمونلا و کمپیلوباکتر در مرغداری ها
مدت زمان مطالعه : حدود 10 دقیقه
بنابر آمار سازمان جهانی بهداشت، سالانه یک نفر از هر 10 نفر از جمعیت جهان دچار مسمومیت غذایی می‌شود. هنگامی که به منشأ این مسمومیت‌ها رسیدگی می‌کنند، سالمونلا و کمپیلوباکتر، به‌عنوان عوامل اصلی مسمومیت‌های غذایی معرفی می‌گردند، که 35 تا 38 درصد مسمومیت‌ها را ایجاد می‌کنند.
سفر عوامل بیماری زا
این دو باکتری، هرچند هنگامی که به دستگاه گوارش انسان راه می‌یابند، در میزبان عفونت پدید می‌آورند، اما حضور آنها در بدن پرندگان معمولاً پنهان می‌ماند و به همین سبب است که طیور منشأ اصلی این باکتری‌ها به‌شمار می‌روند.
کمپیلوباکتر و سالمونلا، هم به صورت افقی (از مرغی به مرغ دیگر) و هم به صورت عمودی (انتقال از مرغ به تخم‌مرغ) منتقل می‌شوند، و با چسبیدن به دیواره دستگاه گوارش در آنجا مستقر می‌گردند.
به درون دستگاه گوارش برویم
سلامتی دستگاه گوارش و جمعیت باکتریایی ساکن آن (میکروبایوم)، تأثیر عمده‌ای در جلوگیری از استقرار بیماریزاها در دستگاه گوارش طیور دارند. جمعیت باکتریایی ساکن دستگاه گوارش مجموعه‌ای از باکتری‌های گوناگون است که رابطه دو سویه آن با دستگاه گوارش به گونه‌ای گسترده مورد پژوهش قرار گرفته و مستند است.
جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش (میکروبایوم/ میکروبایوتا)، روی :
• رشد
• هضم و جذب
• ساختار دستگاه گوارش
• ایمنی میزبان
اثر می‌گذارد.
ایمنی؛ در عملکرد جانوران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا فعال شدن پاسخ ایمنی، برای جانور مصرف انرژی او را به شدت بالا می برد، و انرژی که باید برای رشد و تولید (تخم‌مرغ) به کار برده شود برای ایجاد پاسخ ایمنی مصرف می‌شود.
از آنجا که 70% سیستم ایمنی مرغ در دستگاه گوارش وجود دارد، اگر این جمعیت باکتریایی موجود در دستگاه گوارش به خوبی و با هماهنگی کار کند، می‌توان مطمئن شد که سیستم ایمنی مرغ نیز به‌خوبی فعال است، و سلامت مرغ را تأمین می‌کند.
عوامل بسیاری می‌توانند روی ترکیب و توانایی جمعیت میکروبی دستگاه گوارش مرغ اثر بگذارند، و درنتیجه وضعیت ایمنی او را نیز تغییر دهند:
• خوراک و مواد مغذی جیره
• محیط زیست میزبان
• داروهایی که به مرغ خورانده می‌شوند
روی‌هم رفته، هنگامی که به استرس‌آورهای بایوتیک (Biotic)- عوامل استرس‌آور زنده در محیط – و یا عوامل استرس‌آور ابایوتیک (Abiotic)عوامل استرس آور غیرزنده ، مانند آب، هوا، خاک، مواد معدنی، پرتو خورشید و… -امکان داده می‌شود که وارد سیستم تولید شوند، و برای نمونه هنگامی که از آنتی‌بیوتیک‌ها در مرغداری استفاده می‌شود، از تنوع میکروب‌ها در جمعیت میکروبی دستگاه گوارش کاسته می‌شود، و فرصت مناسبی برای بیماریزاها فراهم می‌گردد تا پرشمار شوند و به مرغ حمله کنند.
باکتری‌های بیماری‌زا ، میکرو محیط جداگانه زندگی خود را در درون دستگاه گوارش مرغ ایجاد می‌کنند و به انواع همانند خود اجازه می‌دهند که در آنجا رشد کنند و با یکدیگر ارتباط برقرار سازند، و هنگامی که احساس کنند که شمار آنها به سبب ضعف سیستم ایمنی به مرز اثرگذاری رسیده است (احساس وجود حدنصاب – quorum sensing) به میزبان حمله‌ور می‌شوند.
پدید آمدن چنین وضعی، ضربه شدیدی به باکتری‌های سودمند دستگاه گوارش می‌زند، و ضعف باکتری‌های سودمند بهترین شرایط را برای پرشمار شدن سالمونلاها و کمپیلوباکترها فراهم می‌سازد.
اگر ما بتوانیم از راه تغذیه سالم و کافی، محیط دستگاه گوارش را برای رشد باکتری‌های سودمند آماده کنیم، به پرشمار شدن و تنوع آنها کمک کرده‌ایم و توازن جمعیت باکتری‌های سودمند نسبت به باکتری‌های بیماری‌زا در دستگاه گوارش مرغ، را فراهم نموده‌ایم. انجام کارآمدانه این کار، از خطر استقرار بیماری‌هایی مانند سالمونلاها و کمپیلوباکترها کم خواهد کرد.
کارهای ژنتیکی که به‌تازگی انجام گرفته‌اند در کاستن از حضور کمپیلوباکترها و گروه خانواده هلیکوباکترها، مؤثر بوده‌اند و اصلاح جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش به سود باکتری‌های سودمند نیز روی کنترل سالمونلا اثر گذاشته است.
اصلاح جمعیت باکتریایی، به سود باکتری‌های سودمند، به گونه‌ای معنی‌دار از شمار باکتری‌های سالمونلایی که در سیکوم، و تخمدان مرغ‌ها حضور داشته‌اند کاسته است، و درنتیجه مستقیماً از کارآیی انتقال افقی و عمودی این باکتری‌ها کاسته شده است.
این پیشرفت‌ها، به‌ویژه برای مرغداری‌های تخمگذار اهمیت بالایی دارد، و اگر مرغ‌ها از محدوده ایمنی واکسن‌ها گذشته باشند، هنوز هم از سطحی از ایمنی برخوردار خواهند بود.
جمعیت میکروبی مقیم دستگاه گوارش مرغ‌ها را چگونه تغییر دهیم؟
یکی از راه‌های کنترل تنوع و سلامت جمعیت میکروبی دستگاه گوارش، بازسازی آن پس از چالش با استرس‌های گوناگون است.
جمعیت میکروبی دستگاه گوارش هنگامی سالم و کارآمد است که دارای تنوع بالایی از میکروب‌های گوناگون، به‌ویژه باکتری‌های سودمند باشد، و نیز شمار این باکتری‌های سودمند نسبت به دیگر میکروب‌ها، به‌ویژه نسبت به بیماریزاها، بچربد و بتوانند بیماریزاها را زیر کنترل خود نگه دارند و آنها را سرکوب کنند تا به حد نصاب بیماریزایی نرسند.
برای بازسازی فلور میکروبی دستگاه گوارش مرغ‌ها، می‌توان از فرآورده‌های کارآمد پروبایوتیکی که سودمندی و کارآیی آنها اثبات شده است استفاده کرد. استفاده از این فرآورده‌ها، چه در طول دوره‌های استرس‌آور، و چه پس از پایان استرس‌ها می‌تواند تنوع باکتری‌های سودمند، و نیز تسلط آنها بر محیط دستگاه گوارش را بازسازی کند.
منبع: نیکوتک